Casus: Wij interpreteren de feiten van deze casus als volgt. De vraagstellers kopen een paard van een verkoper. Deze blijkt echter de eigenaar niet te zijn want hij had zich het paard slechts toegeëigend via uitoefening van zijn retentierecht.
De eerste vraag die we ons dienen te stellen is welk recht in dit geval van toepassing is. Indien zowel verkoper als koper niet het statuut van handelaar hebben dan moeten we deze vraagstelling oplossen door toepassing van het Belgisch recht.
In België bestaat er een verplichte identificatie van alle paardachtigen in de centrale gegevensbank. De encodering in de centrale gegevensbank zal echter enkel een indicatie geven over de houder van het paard. Indien er betwisting zou rijzen over het eigendomsrecht, dan is dit een patrimoniaal geschil. Enkel de rechtbanken zijn bevoegd om daarin een beslissing te nemen. De beheerder van de centrale gegevensbank kan in het kader van dergelijke betwistingen informatie verschaffen maar kan verder niet tussenkomen.
Ten tweede kunnen we ons de vraag stellen of de verkoopovereenkomst tussen de kopers en verkoper nietig is. Naar Belgisch recht is de verkoop van een anders zaak in theorie nietig. De koper kan schadevergoeding vorderen wanneer hij niet geweten heeft dat de zaak aan een ander toebehoorde (art. 1599 BW). Maar het gaat hier om een relatieve nietigheid, die enkel het privébelang van de koper beschermt en dus enkel door hem kan worden ingeroepen. Noch de werkelijke eigenaar, noch de verkoper kunnen de nietigverklaring van het contract inroepen. De koper kan de nietigheid inroepen, zelfs al was hij te kwader trouw, en wist hij dat de verkoper niet de eigenaar was van de verkochte zaak.
De koopovereenkomst zal dus niet nietig worden verklaard wanneer de koper deze nietigheid niet opwerpt.
Vervolgens zal de koper de rechter kunnen vatten teneinde te onderzoeken wie de eigendom over het paard heeft. Er dient een belangrijk onderscheid gemaakt te worden tussen de eigendom en het bezit van een paard. Eigendom is het recht van een rechtssubject om over een zaak naar eigen goeddunken te kunnen beschikken (artikel 544 Belgisch Burgerlijk Wetboek). Praktisch gezien wordt men eigenaar van een paard doordat het eigendomsrecht wordt overgedragen door het te kopen, door het geschonken te krijgen, door inbreng in een vennootschap, ingevolge een huwelijkscontract, door erfenis of door natrekking. Bezit is het houden van een goed voor zichzelf. Een bezitter heeft de feitelijke macht over een goed en gedraagt zich alsof hij de eigenaar van dat goed is. Meestal is de eigenaar ook de bezitter, maar dat hoeft juridisch niet noodzakelijk het geval te zijn. Men verkrijgt bezit door inbezitneming (bijvoorbeeld vinden of stelen), door overdracht (zoals bij koop) of door opvolging onder algemene titel (bijv. erven), dit is ook zo in het Nederlands recht (art. 113 BW 3).
Naar Belgisch recht speelt er een eigendomsvermoeden in hoofde van de bezitter (artikel 2279 Belgisch Burgerlijk Wetboek). Dit wil zeggen dat de bezitter wordt vermoed ook de eigenaar van het goed te zijn, hij hoeft aldus geenszins het schriftelijk bewijs te leveren van zijn eigendomstitel. Uit het bezit ontstaat echter slechts het eigendomsrecht wanneer de bezitter te goeder trouw is. Een bezitter is niet te goeder trouw wanneer hij op de hoogte was van feit dat de verkoper niet de eigenaar was van het paard. De goede trouw wordt echter beoordeeld op het moment van de verkrijging, later opkomende kwade trouw schaadt niet. Goede trouw wordt bovendien vermoed, kwade trouw moet worden bewezen.
Conclusie:
De nietigheid kan niet ingeroepen worden door de werkelijke eigenaar of de verkoper, waardoor de verkoopovereenkomst blijft bestaan indien u de nietigheid niet inroept. U zal vervolgens een rechterlijke beslissing dienen te bekomen waaruit blijkt dat u te goeder trouw het paard heeft aangekocht en dat u als deugdelijk bezitter derhalve vermoed wordt eigenaar te zijn. Met deze gerechtelijke uitspraak kan u de initiële eigenaars onder verbeurte van een dwangsom dwingen de stamboekpapieren in orde te brengen.
Deze vraag is beantwoord in samenwerking met Beelen Advocaten te Leuven (België)
